سند تحول و تعالی قوه قضائیه تا پایان سال ۱۴۰۵، نقشه راه جدیدی برای سازمان ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی ترسیم کرده است. این سند با تمرکز بر «طرح پیشران حدنگار و اسناد رسمی»، به دنبال اعتباربخشی کامل به معاملات رسمی و حذف معاملات عادی است. در این مطلب، تمام موارد کلیدی مرتبط با دفاتر اسناد رسمی، از جمله رتبهبندی، ضبط صدا و تصویر، و خدمات الکترونیک سیار را بررسی میکنیم.
بررسی جامع سند تحول و تعالی قوه قضائیه: تکالیف جدید سازمان ثبت و آینده دفاتر اسناد رسمی
سند جدید تحول و تعالی قوه قضائیه که مبنای عمل دستگاه قضا تا پایان سال ۱۴۰۵ خواهد بود، منتشر شده است. این سند حاوی نکات بسیار مهم و راهکارهای تحولی گستردهای در حوزه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و دفاتر اسناد رسمی است. تمرکز اصلی سند بر «تثبیت مالکیت» و «پیشگیری از وقوع جرم و دعوی» از طریق تقویت اسناد رسمی است.
در ادامه، به صورت دستهبندی شده، تمام راهکارهای کلیدی این سند را که مستقیماً با فعالیت سازمان ثبت و دفاتر اسناد رسمی مرتبط هستند، مرور میکنیم:
۱. طرح پیشران و اعتباربخشی به اسناد رسمی
مهمترین بخش سند در این حوزه، تعریف «صدور اسناد رسمی و حدنگاری» به عنوان یکی از ۱۰ طرح پیشران (پروژه کلیدی) قوه قضائیه است.
- طرح پیشران شماره ۸: صدور اسناد رسمی و حدنگاری (کاداستر) به عنوان یکی از ده طرح کلیدی قوه قضائیه تعیین شد. [فصل چهارم: نظام راهبری و پایش]
- پیگیری اجرای طرح الزام به ثبت رسمی: پیگیری تصویب و اجرای کامل طرح «الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول». [مأموریت ۷]
- تسهیل ثبت آنی: استانداردسازی قراردادها در «سامانه ثبت آنی» و ایجاد دسترسی برای مشاوران املاک و عموم اشخاص جهت انعقاد قرارداد در این سامانه. [مأموریت ۷]
- تکمیل حدنگاری (کاداستر): اجرای کامل طرح حدنگاری با اولویت اراضی شهری و کشاورزی و برونسپاری نقشه برداری. [مأموریت ۷]
۲. تغییرات در فرآیندهای داخلی دفاتر اسناد رسمی
این سند تکالیف نظارتی و اجرایی جدیدی را برای دفاتر اسناد رسمی در نظر گرفته است:
- رتبهبندی دفاتر: رتبهبندی دفاتر اسناد رسمی کل کشور و اعلام عمومی نتایج به صورت برخط و آنی. [مأموریت ۵]
- ضبط صدا و تصویر: الزام دفاتر اسناد رسمی به ضبط صدا و تصویر و تفهیم مفاد اسناد به طرفین معامله در حین امضای سند. [مأموریت ۵]
- ثبت ثمن واقعی: الزام سردفتران به ثبت ثمن واقعی (مبلغ حقیقی معامله) اظهار شده توسط طرفین در سامانه ثبت الکترونیک اسناد و متن سند رسمی. [مأموریت ۷]
- صندوق جبران خسارت: ایجاد «صندوق یا بیمه جبران خسارات» توسط دفاتر اسناد رسمی و کارکنان ادارات ثبت برای جبران خسارت متضرران ناشی از خطاهای عملیات ثبتی. [مأموریت ۷]
- استعلام برخط قیّم: فراهمسازی امکان استعلام برخط و آنی اطلاعات هویتی قیّم و متن قیّمنامه برای دفاتر اسناد رسمی. [مأموریت ۵]
- ثبت دفاتر تجاری: ثبت الکترونیکی و برخط دفاتر تجاری اشخاص حقیقی و حقوقی. [مأموریت ۵]
۳. تحول دیجیتال و خدمات ثبتی غیرحضوری
تمرکز ویژهای بر حذف مراجعات حضوری و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی (سکوها) شده است:
- خدمات سیار و غیرحضوری دفاتر: فراهمسازی امکان ارائه غیرحضوری تمامی خدمات ثبتی قابل ارائه در دفاتر اسناد رسمی از طریق سکوهای بخش خصوصی (با تأیید حضوری در محل دفترخانه یا به صورت سیار، یا غیرحضوری) توسط یکی از سردفتران. [مأموریت ۷]
- ارائه خدمات به صورت API: ارائه حداکثری خدمات قضایی و ثبتی به صورت API محور از طریق سکوهای بخش خصوصی (با نظارت سازمان ثبت). [فصل سوم: مبحث پنجم – فناوری]
- سکوی خدمات دیجیتال ثبتی: ارائه الکترونیکی تمام خدمات ثبتی (شامل دفاتر اسناد رسمی، ازدواج و طلاق و ثبت شرکتها) از طریق «سکوی خدمات دیجیتال ثبتی» و پنجره ملی خدمات دولت هوشمند. [مأموریت ۷]
- مشاهده سوابق ملک: فراهمسازی امکان مشاهده برخط و غیرحضوری تمام سوابق ثبتی ملک و پرونده ثبتی توسط مالک رسمی. [مأموریت ۷]
۴. تحول در اجرای ثبت (اجرای مفاد اسناد رسمی)
فرآیند اجرای ثبت برای جلوگیری از فرار از دین به طور کامل متحول خواهد شد:
- حذف ابلاغ قبل از توقیف: حذف هرگونه ابلاغ و اخطاریه به متعهد (بدهکار) قبل از توقیف اموال به منظور جلوگیری از فرار از پرداخت دین. [مأموریت ۷]
- سامانه خودکاربری اجرای ثبت: ایجاد «سامانه خودکاربری اجرای ثبت» برای ثبت غیرحضوری درخواستها، پرداختها و پیگیری آنلاین پرونده. [مأموریت ۷]
- صدور اجرائیه الکترونیکی: صدور اجرائیه الکترونیکی در سامانه خودکاربری بدون نیاز به تأیید کارکنان اجرا. [مأموریت ۷]
- مزایده در سامانه ستاد: برگزاری مزایدههای دوایر اجرای ثبت در سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد). [مأموریت ۱]
- ارزیابی عملکرد کارکنان اجرا: ایجاد «سامانه جامع عملکرد کارکنان اجرای ثبت» برای ارزیابی مبتنی بر نتیجه (مانند درصد وصول مطالبات). [مأموریت ۷]
۵. جذب و آموزش سردفتران
رویکرد جذب و آموزش نیز در سند تحول مورد توجه قرار گرفته است:
- جذب رقابتی (حذف سقف ظرفیت): پذیرش سردفتران و دفتریاران اسناد رسمی بر اساس صلاحیتسنجی عمومی، علمی و حرفهای به صورت رقابتی و بدون تعیین سقف ظرفیت عددی از طریق برگزاری آزمون سالانه. [مأموریت ۵]
- صدور مجوز از درگاه ملی: صدور، تمدید و ابطال ابلاغ سردفتری اسناد رسمی به صورت الکترونیکی و منحصراً از طریق درگاه ملی مجوزهای کشور. [مأموریت ۵]
- سامانه جامع کارآموزی: راهاندازی «سامانه جامع کارآموزی» برخط برای کارآموزان سردفتری جهت دریافت آموزشهای لازم و انجام امور کارآموزی. [مأموریت ۵]
جمعبندی
سند تحول و تعالی قوه قضائیه نشان میدهد که آینده حوزه ثبت و سردفتری به سمت «دیجیتالی شدن کامل»، «شفافیت حداکثری» (مانند ثبت ثمن واقعی و رتبهبندی) و «اعتباربخشی مطلق به سند رسمی» در حرکت است. حذف ابلاغ قبل از توقیف در اجرای ثبت و همچنین الزام به ضبط صدا و تصویر در دفاتر، از جمله مهمترین تغییرات اجرایی این سند خواهد بود.
