آیا دفترخانه می‌تواند امضای سندی را گواهی کند که در آن به جبران خسارت در صورت عدم انجام تعهد اشاره شده؟ آیا چنین تعهدنامه‌ای یک سند مالی محسوب می‌شود و گواهی امضای آن ممنوع است؟ رای وحدت رویه کانون سردفتران و دفتریاران پاسخی روشن به این سوالات مهم داده است. در این مطلب، به تحلیل کامل این رای، دلایل صدور و تاثیر آن بر عملکرد دفاتر اسناد رسمی می‌پردازیم تا هرگونه ابهام در این زمینه برطرف شود.
گواهی امضاء تعهدنامه جبران خسارت: رای وحدت رویه کانون سردفتران
اهمیت و کاربرد رای وحدت رویه ردیف ۱۴ کانون سردفتران
آیا گواهی امضای تعهدنامه‌هایی که در آن شرط جبران خسارت قید شده، از نظر قانونی مجاز است؟ این پرسش یکی از چالش‌های رایج در دفاتر اسناد رسمی بوده است. رای وحدت رویه کانون سردفتران و دفتریاران، با ارائه تفسیری شفاف، به این موضوع پایان داده و تکلیف دفاتر را در مواجهه با اینگونه اسناد مشخص کرده است.
این رای به طور مستقیم بر نحوه عملکرد دفاتر در گواهی امضاء تاثیر گذاشته و درک صحیح آن برای سردفتران، دفتریاران و حتی مراجعین ضروری است. در ادامه، جزئیات این رای مهم را بررسی خواهیم کرد.
موضوع اصلی رای وحدت رویه
محور اصلی این رای وحدت رویه، تعیین تکلیف وضعیت حقوقی تعهدنامه‌هایی است که در آن‌ها فرد متعهد می‌شود در صورت عدم پایبندی به تعهدات خود، خسارات وارده به طرف دیگر را جبران کند. به عبارت دیگر، سوال اساسی این بود که آیا صرف وجود عبارت “جبران خسارت وارده را خواهم کرد” یا مشابه آن، ماهیت سند را به یک “نوشته مالی” تغییر می‌دهد یا خیر.
آیا تعهدنامه با قید جبران خسارت، سند مالی است؟
یکی از نکات کلیدی در این رای، تفکیک ماهیت این نوع تعهدنامه‌ها از اسناد مالی است. طبق مفاد رای، تعهد به جبران خسارت در آینده (در صورت وقوع تخلف)، به خودی خود به معنای وجود یک دین یا تعهد مالی قطعی و حال نیست. این تعهد، مشروط به وقوع یک رویداد (تخلف از تعهد) است و تا پیش از اثبات تخلف و تعیین میزان خسارت، جنبه مالی قطعی ندارد. بنابراین، رای تصریح می‌کند که این قبیل تعهدنامه‌ها “نوشته مالی محسوب نمی‌گردد”.
ماده ۳۶ آیین‌نامه قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران
سردفتر مجاز به تصدیق صحت امضای نوشته‌های مالی یعنی نوشته‌هایی که در آن به طور منجز پرداخت وجه نقدی از طرف امضاکننده، تعهد یا ضمانت شده و یا آن که موضوع گواهی امضا شده عین یا منفعت مال غیرمنقول و یا سهام شرکت‌های ثبت شده است، نخواهد بود.
حکم نهایی رای: جواز گواهی امضاء
بر اساس تشخیص غیرمالی بودن این نوع تعهدنامه‌ها، رای وحدت رویه به صراحت اعلام می‌کند که “گواهی امضاء این قبیل تعهدنامه‌ها بلامانع به نظر می‌رسد”. این بدان معناست که دفاتر اسناد رسمی مجاز هستند صرفاً امضای فرد متعهد را ذیل چنین تعهدنامه‌هایی گواهی کنند و مانعی از این بابت وجود ندارد.
هدف از گواهی امضاء در اینجا، تایید انتساب امضاء به شخص امضاء کننده است و نه تایید محتوای تعهدنامه یا مالی بودن آن.
مستندات و بخشنامه‌های مرتبط
این رای وحدت رویه مستند به بند (۳) بخشنامه شماره ۱۵۰۰۰ مورخ ۷۹/۵/۱۰ کانون سردفتران و دفتریاران تهران است. اهمیت این رای با تایید سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، طبق اعلامیه‌های شماره ۳۴/۳۷۶۱ مورخ ۷۹/۴/۱۸ و شماره ۳۵/۳۳۲۵ مورخ ۷۹/۴/۳۰ اداره کل امور اسناد و سردفتران، دوچندان شده است. این تاییدات نشان‌دهنده پذیرش رسمی این تفسیر در سطح ملی است.
چرا این رای برای دفاتر اسناد رسمی مهم است؟
این رای از چند جهت حائز اهمیت است:
- رفع ابهام: به سردرگمی دفاتر در مورد نحوه برخورد با این تعهدنامه‌ها پایان می‌دهد.
- ایجاد رویه واحد: باعث می‌شود تمام دفاتر اسناد رسمی در سراسر کشور، رویکرد یکسانی در این خصوص داشته باشند.
- تسهیل امور مراجعین: افرادی که نیاز به گواهی امضای چنین تعهدنامه‌هایی دارند، با مانع غیرضروری مواجه نمی‌شوند.
- کاهش مسئولیت احتمالی: با مشخص شدن تکلیف قانونی، از تفسیرهای شخصی و احتمال بروز خطا یا مسئولیت برای دفاتر کاسته می‌شود.
نتیجه‌گیری: تکلیف دفاتر در قبال این تعهدنامه‌ها
در جمع‌بندی، این رای وحدت رویه کانون سردفتران به روشنی مشخص می‌کند که تعهدنامه‌های حاوی شرط جبران خسارت در صورت تخلف، ماهیتاً سند مالی تلقی نشده و دفاتر اسناد رسمی می‌توانند و مجاز هستند امضای متعهد را در این اسناد گواهی نمایند. این تفسیر قانونی، مبنای عمل دفاتر در این زمینه است.
سوالات متداول (FAQ)
پاسخ: خیر، طبق رای وحدت رویه ردیف ۱۴ کانون سردفتران، صرف قید جمله “در صورت تخلف، جبران خسارت خواهم کرد” یا مشابه آن، سند را به نوشته مالی تبدیل نمی‌کند.
پاسخ: بر اساس این رای، دفتر اسناد رسمی نمی‌تواند به دلیل وجود شرط جبران خسارت (و تلقی آن به عنوان سند مالی) از گواهی امضاء امتناع کند. گواهی امضاء این نوع اسناد بلامانع اعلام شده است.
پاسخ: منظور اسنادی است که به طور مستقیم متضمن تعهد مالی قطعی، دین مسلم یا نقل و انتقال مالی باشد. تعهد مشروط به جبران خسارت در آینده، از این دسته خارج است.
پاسخ: خیر، گواهی امضاء صرفاً تایید می‌کند که امضای ذیل سند توسط شخص معینی انجام شده است و به معنای تایید صحت محتوا یا اعتبار حقوقی تعهدات ذکر شده در سند نیست.
نسخه کامل متن رسمی رای وحدت رویه
تعهدنامه‌هایی که در آن جملاتی از قبیل «در صورت تخلف از انجام تعهد، جبران خسارت وارده را خواهم کرد» قید شده باشد نوشته مالی محسوب نمی‌گردد و گواهی امضاء این قبیل تعهدنامه‌ها بلامانع به نظر می‌رسد.
(مستند به: بند (۳) بخشنامه شماره ۱۵۰۰۰ – ۷۹/۵/۱۰ کانون سردفتران و دفتریاران تهران؛ مورد تأیید سازمان ثبت اسناد و املاک کشور طبق اعلام شماره‌های ۳۴/۳۷۶۱ – ۷۹/۴/۱۸ و ۳۵/۳۳۲۵ – ۷۹/۴/۳۰ اداره کل امور اسناد و سردفتران)
این رای وحدت رویه در ردیف ۱۴ مجموعه بخشنامه‌های ثبتی (بخش آرای وحدت رویه کانون سردفتران) چاپ شده است.
برای مشاهده سایر آرای وحدت رویه کانون سردفتران و دفتریاران می‌توانید به دسته‌بندی زیر در سایت محضرچی مراجعه کنید:
