مطالبه عوارض شهرداری از دفاتر اسناد رسمی فاقد وجاهت قانونی است. دفاتر اسناد رسمی به عنوان واحدهای وابسته به قوه قضاییه، از شمول اماکن تجاری خارج بوده و مشمول قوانین مربوط به عوارض کسب و پیشه و تابلو نمی‌شوند.
مطالبه عوارض شهرداری از دفاتر اسناد رسمی: قانونی یا غیرقانونی؟
آیا دفاتر اسناد رسمی مشمول عوارض شهرداری هستند؟
شهرداری‌ها اخیراً با ارسال نامه‌هایی به دفاتر اسناد رسمی، مطالبه عوارض افتتاح محل فعالیت، عوارض سالیانه و عوارض تابلو را آغاز کرده است. این اقدام باعث شده تا سوالات زیادی در خصوص قانونی بودن این مطالبات مطرح شود. در این پست به بررسی دقیق این موضوع می‌پردازیم و از جنبه‌های حقوقی آن تحلیل ارائه می‌دهیم.
بررسی قانونی مطالبه عوارض از دفاتر اسناد رسمی
شهرداری‌ها به عنوان نهادهای عمومی غیردولتی، وظیفه مدیریت و ارائه خدمات شهری را بر عهده دارند. یکی از منابع درآمدی شهرداری‌ها، دریافت عوارض از کسب‌وکارها و اماکن تجاری است.
اما آیا دفاتر اسناد رسمی نیز مشمول این عوارض هستند؟
اصل ۵۱ قانون اساسی و مالیات‌ها
بر اساس اصل ۵۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هیچ گونه مالیاتی وضع نمی‌شود مگر به موجب قانون.
در قوانین جاری نیز مقرراتی برای دریافت عوارض از دفاتر اسناد رسمی به تصویب نرسیده است. بنابراین، مطالبه عوارض از این دفاتر فاقد وجاهت قانونی است.
ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی و جایگاه سردفتران
مطابق ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی، سردفتر اسناد رسمی به عنوان مامور رسمی حکومت محسوب می‌شود. این جایگاه ویژه باعث می‌شود که دفاتر اسناد رسمی از شمول اماکن تجاری خارج شوند. به عبارت دیگر، این دفاتر جزو اماکن کسب و پیشه و صنفی محسوب نمی‌شوند.
ماده 55 قانون شهرداری
دائر كردن دفتر وكالت و مطب و دفتر اسناد رسمي و ازدواج و طلاق و دفتر روزنامه و مجله و دفتر مهندسي و دفتر شركتهاي دانش بنيان وسيله مالك از نظر اين قانون استفاده تجاري محسوب نميشود.
قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران
دفاتر اسناد رسمی تابع قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب ۱۳۵۴ هستند.
مطابق ماده ۲ قانون نظام صنفی، این دفاتر مشمول قانون اخیر نبوده و جزو اماکن کسب و پیشه و صنفی محسوب نمی‌شوند.
بنابراین، مطالبه عوارض کسب و پیشه از سوی شهرداری از دفاتر اسناد رسمی فاقد وجاهت قانونی است.
عوارض تابلو و تبلیغات در دفاتر اسناد رسمی
در خصوص عوارض تابلو، باید توجه داشت که بر اساس مقررات ماده ۱ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب ۱۳۵۴، دفتر اسناد رسمی واحد وابسته به قوه قضاییه است.
نصب تابلو توسط دفاتر مذکور در بندهای ۲ و ۱۴۶ بخشنامه‌های ثبتی امری وجوبی بوده و باید طبق نمونه مصوب سازمان ثبت باشد.
نصب تابلوی خصوصی و هرگونه اقدام تبلیغاتی مخالف شئون سردفتری است و به کلی ممنوع می‌باشد.
بنابراین، نصب تابلوی دفتر اسناد رسمی مطابق نمونه، اقدام تبلیغاتی محسوب نشده و مشمول مصوبات مربوط به وصول عوارض تابلو اصنافی و موسسات نمی‌باشد.
نتیجه‌گیری
با توجه به بررسی‌های انجام شده، مطالبه عوارض از دفاتر اسناد رسمی توسط شهرداری فاقد وجاهت قانونی است. دفاتر اسناد رسمی به عنوان واحدهای وابسته به قوه قضاییه، از شمول اماکن تجاری خارج بوده و مشمول قوانین مربوط به عوارض کسب و پیشه و تابلو نمی‌شوند.
سوالات متداول
خیر، دفاتر اسناد رسمی به عنوان واحدهای وابسته به قوه قضاییه، از شمول اماکن تجاری خارج بوده و مشمول عوارض شهرداری نمی‌شوند.
خیر، نصب تابلو در دفاتر اسناد رسمی طبق نمونه مصوب سازمان ثبت بوده و اقدام تبلیغاتی محسوب نمی‌شود. بنابراین، مشمول عوارض تابلو نیست.
ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی و ماده ۲ قانون نظام صنفی و ماده 55 قانون شهرداری، دفاتر اسناد رسمی را از شمول اماکن تجاری خارج می‌کنند.
خیر، مطالبه عوارض سالیانه از دفاتر اسناد رسمی فاقد وجاهت قانونی است.
در صورت مطالبه عوارض، می‌توان با استناد به قوانین مربوطه، از پرداخت عوارض خودداری کرده و در صورت لزوم از طریق مراجع قضایی اقدام به پیگیری قانونی نمود.
نظریه مشورتی کمیسیون حقوقی کانون سردفتران در این خصوص
سوال: به استحضار می‌رساند شهرداری شهر … اخیراً طی نامه‌هایی به دفاتر اسناد رسمی، مطالبه عوارض افتتاح محل فعالیت و عوارض سالیانه و عوارض تابلو نموده است که تصویر یک نمونه از آن بر پیوست ارسال می‌گردد. با توجه به اینکه دفاتر اسناد رسمی مکان تجاری نمی‌باشد، خواهشمند است اعلام فرمایید آیا مطالبه شهرداری شهر …. قانونی است یا خیر؟
جواب: در خصوص عوارض کسب مورد مطالبه شهرداری،
اولاً، مطابق اصل ۵۱ قانون اساسی هیچ گونه مالیاتی وضع نمی‌شود مگر به موجب قانون و در قوانین جاری چنین مقرراتی به تصویب نرسیده است.
ثانیاً، با توجه به ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی، سردفتر اسناد رسمی مامور رسمی حکومت محسوب می‌شود و مطابق بند ۲۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری، دفاتر اسناد رسمی از شمول اماکن تجاری خارج گردیده است.
ثالثاً، دفاتر اسناد رسمی تابع قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب ۱۳۵۴ هستند. فلذا مطابق ماده ۲ قانون نظام صنفی، مشمول قانون اخیر نبوده و جزو اماکن کسب و پیشه و صنفی محسوب نمی‌شوند.
با توجه به مطالب مذکور، مطالبه عوارض کسب و پیشه از سوی شهرداری از دفاتر اسناد رسمی فاقد وجاهت قانونی است.
در خصوص عوارض تابلو، چون بر اساس مقررات ماده ۱ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب ۱۳۵۴، دفتر اسناد رسمی واحد وابسته به قوه قضاییه است و دستور نصب تابلو توسط دفاتر مذکور در بندهای ۲ و ۱۴۶ بخشنامه‌های ثبتی امر وجوبی می‌باشد و باید طبق نمونه مصوب سازمان ثبت باشد و نصب تابلوی خصوصی و هرگونه اقدام تبلیغاتی مخالف شئون سردفتری و به کلی ممنوع است، فلذا نصب تابلوی دفتر اسناد رسمی مطابق نمونه، اقدام تبلیغاتی محسوب نشده و مشمول مصوبات مربوط به وصول عوارض تابلو اصنافی و موسسات نمی‌باشد.
جلسه مورخ 13۸۷/۷/۳۰، سوال شماره 17 مبحث 22 از کتاب مجموعه محشای نظریات مشورتی کمیسیون حقوقی کانون سردفتران و دفتریاران.
